Κρήτη... ένα σταυροδρόμι γεύσεων

Η Κρητική διατροφή έτσι όπως διαμορφώθηκε στην πορεία του χρόνου

Η παραγωγή ελαιολάδου στην Κρήτη εδώ και χιλιάδες χρόνια έχει σφραγίσει την κρητική διατροφή, που δεν ταυτίζεται με τη μεσογειακή. Η θέση της Κρήτης στη Μεσόγειο την έκανε ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και γεύσεων!

Σήμερα, η Κρητική διατροφή αναγνωρίζεται ως ένα διαιτητικό μοντέλο, πολύτιμο για την υγεία μας. Ωστόσο, έχει μια ιστορία τριανταπέντε αιώνων, που αποκαλύπτει τον τρόπο ζωής των Κρητικών και τις συνθήκες ζωής που προσέφερε το νησί.

Σε γενικές γραμμές, οι τροφές που συναντιόνται πιο συχνά στην κρητική δίαιτα είναι το ελαιόλαδο, τα άγρια χόρτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα, το κρασί, το ψωμί (φρέσκο ή παξιμάδι) κυρίως ολικής άλεσης, τα ψάρια, το μέλι, οι ξηροί καρποί, οι σταφίδες κ.ά..

Το κρέας δε βρίσκεται συχνά στο κρητικό τραπέζι. Στην αρχαιότητα, η κατανάλωσή του συνδεόταν με τις τελετουργίες στη διάρκεια των οποίων θυσιάζονταν ζώα (σφάγια). Αργότερα συνδέθηκε με τις χριστιανικές ορθόδοξες γιορτές που έπαιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα των Κρητικών, κυρίως της υπαίθρου. Από την άλλη, σημαντικό μέρος του πληθυσμού στην Κρήτη τηρεί την παραδοσιακή νηστεία της ορθόδοξης πίστης, που δεν επιτρέπει την κατανάλωση κρέατος.

Κάποια από τα πιο γνωστά γαλακτοκομικά προϊόντα που παράγονται στην Κρήτη είναι η γραβιέρα και η μυζήθρα. Η γραβιέρα είναι ένα πολύ νόστιμό τυρί που φτιάχνεται από πρόβειο γάλα, ενώ η μυζήθρα είναι μαλακό τυρί χαμηλό σε λιπαρά. Τρώγεται ωμή ή τηγανισμένη σαν ορεκτικό, άλλες φορές με μέλι. Ακόμη, χρησιμοποιείται για την παρασκευή των καλιτσουνιών, ένα από τα αγαπημένα γλυκά των Κρητικών. Τα καλιτσούνια συνοδεύουν απαραίτητα το πασχαλινό τραπέζι, παρόλα αυτά μπορεί κάποιος να τα βρει και να τα δοκιμάσει οποιαδήποτε περίοδο του χρόνου.

Βέβαια, κάποια Κρητικά εδέσματα μπορεί κάποιος να τα δοκιμάσει μόνο σε συγκεκριμένα μέρη του νησιού, όπως τη σφακιανόπιτα. Για την παρασκευή της χρησιμοποιείται γαλομυζήθρα, ένα μαλακό και δροσιστικό τυρί, όπως και μέλι. Το μέλι χρησιμοποιείται στα περισσότερα παραδοσιακά γλυκά της Κρήτης. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Αρισταίος, ο γιος του Απόλλωνα δίδαξε στους Έλληνες την τέχνη της μελισσοκομίας, η οποία σήμερα αποτελεί δραστηριότητα αρκετών κατοίκων της Κρήτης. Η εκλεκτή ποιότητα του θυμαρίσιου μελιού που παράγεται είναι ένα σημαντικό κίνητρο και για τον καταναλωτή και για τον μελισσοπαραγωγό.

Αν πάλι κάποιος βρεθεί σε κρητικό γάμο είναι σίγουρο ότι θα δοκιμάσει το φημισμένο γαμοπίλαφο, ένα φαγητό, που όπως πολλά άλλα, διατηρεί αυθεντική τη γεύση του καθώς φτιάχνεται από υλικά που δεν είναι δύσκολο να βρεθούν στην Κρήτη.

Στην Κρήτη γίνεται μεγάλη κατανάλωση παξιμαδιού. Είναι μία διατροφική συνήθεια που έχει τις ρίζες της στον παλαιότερο τρόπο ζωής των Κρητικών, όπου οι καθημερινές ασχολίες δεν τους άφηναν χρόνο για να ζυμώνουν τακτικά ώστε να έχουν πάντα φρέσκο ψωμί. Η μεγάλη ποικιλία ανάμεσα στα παξιμάδια που μπορεί να βρει ακόμη και σήμερα (σταρένιο, κριθαρένιο, εφτάζυμο, ντάγκος κ.ά.), δείχνει τη σταθερή προτίμηση στο προϊόν αυτό.

Η Κρητική διατροφή, μια ιστορία τριανταπέντε αιώνων

Εκτός από πολλές συνταγές που έχουν διατηρηθεί αυτούσιες στο πέρασμα των χρόνων, βρίσκουμε και ονομασίες τροφών που προέρχονται από το μακρινό παρελθόν. Η στενή σχέση των Κρητικών με την κουζίνα μαρτυρείται από το γεγονός ότι συνταγές που χρησιμοποιούνται σήμερα και σε μεγάλο βαθμό έχουν διατηρηθεί από την προφορική παράδοση.

Σήμερα, στα χωριά της Κρήτης οι άνθρωποι ασχολούνται ακόμη με τη συλλογή αγριόχορτων. Είναι ένας τρόπος ζωής που δεν έχει εγκαταλειφθεί, αφού είναι γνωστές οι ευεργετικές ιδιότητες των χόρτων αυτών στην υγεία.

Τα άγρια χόρτα τρώγονται ωμά σε σαλάτες ή μαγειρεμένα με συνταγές που χρησιμοποιούνταν και πριν από 2.500 χρόνια, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στα Συμποσιακά. Μερικές ονομασίες Κάποια από τα είδη αγριόχορτων δε συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο, καθώς η κρητική χλωρίδα βρίσκεται μεταξύ ευρωπαϊκής, ασιατικής και αφρικανικής

Η επαφή με τους ανατολικούς λαούς λόγω του εμπορίου μπαχαρικών, η περίοδος της ενετοκρατίας, η επαφή με Κωνσταντινοπολίτες εξαιτίας της άλωσης (1453) και η περίοδος της τουρκοκρατίας έφεραν αλλαγές στην κρητική δίαιτα, παρόλα αυτά είναι χαρακτηριστικό ότι οι γεύσεις δεν ανακατεύονται στα φαγητά και διατηρούν την αυθεντικότητά τους. Από την άλλη, η επαφή με Μικρασιάτες στα νεότερα χρόνια επηρέασε κυρίως την αστική κουζίνα της Κρήτης.

Χάρτες

Χάρτης καταλυμάτων